Prawo a świadczenie usług seksualnych

Z pewnością dla wielu osób stwierdzenie, że prostytucja nie jest w Polsce przestępstwem, nie jest niczym odkrywczym. Istotnie bowiem Kodeks karny nie przewiduje kary zarówno dla osób, które się prostytuują jak i dla osób, które z tych usług korzystają. Tak ukształtowany porządek prawny nie czyni jednak sytuacji osób prostytuujących się ani łatwą, ani bezpieczną.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że jedyne przepisy, które odnoszą się do tego zjawiska to przepisy karne. Jeżeli zatem osoba świadcząca usługi seksualne dozna z tego tytułu szkody (koszty leczenia, utracone korzyści) musi dochodzić swoich praw na zasadach ogólnych wynikających z prawa cywilnego.

Samo prawo karne związane ze zjawiskiem prostytucji przewiduje karę w czterech przypadkach:

  1. Jeżeli sprawca zmusza inną osobę do uprawienia prostytucji (art. 203 KK);
  2. Jeżeli sprawca nakłania inną osobę do uprawiania prostytucji w celu osiągnięcia korzyści majątkowych (art. 204§1 KK);
  3. Jeżeli sprawca ułatwia innej osobie uprawianie prostytucji w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (art. 204§1 KK);
  4. Jeżeli sprawca czerpie korzyści majątkowe z uprawiania prostytucji przez inną osobę (art. 204§2 KK).

Celowo użyłem w pkt. 1 określenia „zmusza”, aby podkreślić, że chodzi o sytuacje, w których dana osoba uprawia prostytucję wbrew własnej woli. Jednak przepis wyraźnie zawęża przypadki, które będą stanowiły przestępstwo. Doprowadzenie danej osoby do uprawiania prostytucji musi bowiem nastąpić w sposób wymieniony w art. 203 KK. Sprawca musi zatem użyć jednego z niżej wymienionych sposobów: przemocy, groźby bezprawnej, podstępu, stosunku zależności lub wykorzystać krytyczne położenie danej osoby.

Wszystkie użyte w art. 203 KK pojęcia są znane Kodeksowi karnemu z innych przepisów co ułatwia interpretację sytuacji, w których przepis może mieć zastosowania. W maksymalnym skrócie i upraszczając temat można stwierdzić, że:

Przemoc – to wszelkie naruszenie nietykalności cielesnej człowieka

Groźba karalna – grożenie naruszeniem prawa danej osoby pod warunkiem, że osoba zastraszana boi się, że groźba zostanie spełniona. Obawa ta musi być obiektywnie uzasadniona (inne osoby też by się bały w takiej sytuacji).

Podstęp – celowe wprowadzenie w błąd danej osoby lub spowodowanie u niej wbrew jej woli stanu wyłączającego świadomość.

Stosunek zależności – wszelkiego rodzaju sytuacje, w których dana osoba jest zależna od woli innej osoby

Krytyczne położenie – tu już trzeba się odwołać do orzecznictwa. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2009 r.: „"Krytyczne położenie" to taka sytuacja, w której osobie znajdującej się w nim realnie grozi doznanie poważnego uszczerbku lub dolegliwości, niebezpieczeństwu temu zaś zapobiec może odpowiednie zachowanie się sprawcy, natomiast "doprowadzenie" to sytuacja wiążąca się ze złamaniem za pomocą m.in. powyższej metody woli ofiary przeciwnej rozpoczęciu lub kontynuowaniu procederu prostytucyjnego. Jednocześnie zatem w tym samym orzeczeniu SN odniósł się do znaczenia zwrotu „doprowadza”.

Ostatecznie można zatem stwierdzić, że działanie w jeden z powyżej wymienionych sposobów powodujące prostytuowanie się danej osoby wbrew jej woli jest przestępstwem.

Karane jest również nakłanianie, ułatwienie, a także czerpanie korzyści majątkowych z prostytucji. Najogólniej można stwierdzić, że karane nigdy nie będą sytuacje jednostkowego zachowania np. podwiezienie do miejsca, w którym prostytuuje się dana osoba. Zarówno czerpanie korzyści majątkowych jak i nakłanianie i ułatwienie prostytucji są to zachowania wielokrotnie, a tym samym rozciągnięte w czasie. Nie sposób przy tym wskazać konkretnej liczby zachowań jakich musi się dopuścić dana osoba. Zasady te wynikają głównie z potrzeby wykazania faktycznego zamiaru działania sprawcy.

Z całą mocą należy podkreślić, że sam fakt, że dana osoba się prostytuuje nie ogranicza w żaden sposób ochrony przez zgwałceniem lub wykonywaniem żadnych innych czynności seksualnych wbrew woli osoby pokrzywdzonej. A zatem w każdym momencie (również w trakcie kontaktu seksualnego) każda ze stron ma pełne prawo odstąpić od kontaktu. Nie ma tu znaczenia, ani okoliczności w jakich doszło do kontaktu seksualnego, ani to, że jedna ze stron oferowała odpłatnie (czy w zamian za inną korzyść) uczestniczenie w kontakcie seksualnym.

W szczególności należy mieć na uwadze sytuacje, gdy strony umawiają się na określony rodzaj kontaktu (określony rodzaj czynności seksualnej) po czym wbrew woli osoby prostytuującej się zostaje wymuszony inny kontakt. Jeżeli sprawca działał przy użyciu siły, podstępu lub groźby karalnej jego zachowanie będzie wypełniało znamiona przestępstwa zgwałcenia z art. 197 KK.

Osobną część omówienia należy poświęcić dzieciom. Wszelkie kontakty seksualne (wszelka ingerencja w sferę seksualną dziecka) do 15 roku życia są zakazane. Sprawca podlega każe i nie ma znaczenia czy dziecko godziło się na te kontakty czy nie (art. 200 KK). Zasada ta wynika z faktu, że osoby do 15 roku życia nie mają prawnej możliwości wyrażenia zgody na kontakt seksualny.

Inna (słabsza) ochrona jest przewidziana dla osób pomiędzy 15, a 18 rokiem życia. W takich wypadkach sprawca będzie podlegał każe jeżeli doprowadził do naruszenia sfery seksualnej małoletniego nadużywając jego zaufania lub udzielając jakiejś korzyści lub choćby obiecując korzyść (art. 199§3 KK).

Rozważając sytuację prawną osób uprawiających prostytucje należy uwzględnić również trzy przepisy Kodeksu wykroczeń, za które grozi grzywna:

  1. Art. 140 - „Publiczne dopuszczenie się nieobyczajnego wybryku” np. publiczne obnażanie się lub uczestniczenie w kontakcie seksualnym w miejscu publicznym;
  2. Art. 141 – publiczne umieszczanie nieprzyzwoitych ogłoszeń (decydujące znaczenia ma zawsze ocena treści ogłoszenia);
  3. Art. 142 – natarczywa lub narzucające się oferowanie usług o charakterze seksualnym (samo oferowanie zatem nie będzie wykroczeniem, a dopiero jego natarczywa lub agresywna forma).

Na zakończenie należy wspomnieć o osobach, które są nosicielami wirusa HIV lub choroby wenerycznej. Jeżeli dana osoba wie, że jest chora i że przez swoje zachowanie mogłaby narazić inną osobę na zarażenie chorobę podlega karze na podstawie art. 161 KK. Należy podkreślić, że działanie to musi mieć charakter umyślny zarówno co do posiadania choroby jak i co do możliwego skutku swojego zachowania.

Przepisy Kodeksu karnego – stan prawny na 27 kwietnia 2015 r.:

Art. 197. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia:

1) wspólnie z inną osobą,

2) wobec małoletniego poniżej lat 15,

3) wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1-3 działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5.

Art. 199. 1. Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2. Jeżeli czyn określony w § 1 został popełniony na szkodę małoletniego, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

3. Karze określonej w § 2 podlega, kto obcuje płciowo z małoletnim lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej albo doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, nadużywając zaufania lub udzielając w zamian korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy.

Art. 203. Kto, przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub wykorzystując stosunek zależności lub krytyczne położenie, doprowadza inną osobę do uprawiania prostytucji, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Art. 204. 1 Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłania inną osobę do uprawiania prostytucji lub jej to ułatwia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

2. Karze określonej w § 1 podlega, kto czerpie korzyści majątkowe z uprawiania prostytucji przez inną osobę.

3. Jeżeli osoba określona w § 1 lub 2 jest małoletnim, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2009 r. II KK 251/08

1. "Krytyczne położenie" to taka sytuacja, w której osobie znajdującej się w nim realnie grozi doznanie poważnego uszczerbku lub dolegliwości, niebezpieczeństwu temu zaś zapobiec może odpowiednie zachowanie się sprawcy, natomiast "doprowadzenie" to sytuacja wiążąca się ze złamaniem za pomocą m.in. powyższej metody woli ofiary przeciwnej rozpoczęciu lub kontynuowaniu procederu prostytucyjnego.

2. Art. 204 § 2 k.k. kryminalizuje czerpanie korzyści majątkowych z cudzej prostytucji, a więc wielokrotne przyjmowanie korzyści majątkowych z uprawiana prostytucji przez inną osobę.

3. Jednorazowy akt ułatwienia uprawiania prostytucji przez podwiezienie kogoś nie może zostać oceniony jako kuplerstwo z art. 204 § 1 in fine k.k., które musi mieć charakter działań permanentnych, przez co zyskuje formę przestępstwa o wieloczynowo określonych znamionach.

Art. 161. 1 Kto, wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2. Kto, wiedząc, że jest dotknięty chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Przepisy Kodeksu wykroczeń – stan prawny na 27 kwietnia 2015 r. Rozdział XVI, Wykroczenia przeciwko obyczajności publicznej

Art. 140. Kto publicznie dopuszcza się nieobyczajnego wybryku, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 1.500 złotych albo karze nagany.

Art. 141. Kto w miejscu publicznym umieszcza nieprzyzwoite ogłoszenie, napis lub rysunek albo używa słów nieprzyzwoitych, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1.500 złotych albo karze nagany.

Art. 142. Kto natarczywie, narzucając się lub w inny naruszający porządek publiczny sposób, proponuje innej osobie dokonanie z nią czynu nierządnego, mając na celu uzyskanie korzyści materialnej, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.